Młodociany w firmie gastronomicznej

Młodociany w firmie gastronomicznej

Po przeczytaniu tego artykułu będziesz wiedział:

  • Kiedy można zawrzeć umowę o pracę w celu praktycznej nauki zawodu?
  • Jakie elementy musi zawierać umowa o pracę?
  • Na jaki okres zawiera się umowę z młodocianym?
  • Jakie kwalifikacje musi posiadać osoba prowadząca praktyczną naukę zawodu?
  • Kiedy młodociany uczeń staje się pełnoprawnym pracownikiem?
Generalnie pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę może być osoba, która ukończyła 18 lat. W niektórych sytuacjach jednak przepisy  prawa zezwalają na zatrudnianie osób młodszych. Tak jest np. w przypadku uczniów, którzy muszą nauczyć się praktycznego wykonywania określonego zawodu. W obecnym systemie kształcenia  dotyczy to głównie osób podejmujących naukę w zasadniczych szkołach zawodowych. Zawody związane z gastronomią, których można się nauczyć w szkołach zawodowych to „kucharz małej gastronomii” (2 lata nauki) i „cukiernik” (3 lata nauki).   Uczniowie  tych szkół odbywając praktyczną naukę zawodu mają status zarówno ucznia jak i pracownika.

Zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego

Osoba, która ma ukończone 16 lat a nie przekroczyła jeszcze 18 lat, w rozumieniu przepisów kodeksu pracy określana jest jako młodociany. Aby młodociany mógł zostać legalnie zatrudnionym pracownikiem,  musi spełniać łącznie następujące   warunki:

  • mieć ukończone 16 lat,
  • ukończyć co najmniej gimnazjum,
  • przedstawić świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu.

Natomiast pracodawca może go zatrudnić wyłącznie na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Jeżeli decyduje się na zawieranie takich umów, powinien prowadzić ewidencję pracowników młodocianych. O zawarciu umowy pracodawca informuje wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego. Jeżeli pracodawca jest rzemieślnikiem, musi poinformować również izbę rzemieślniczą.

Umowa o pracę z młodocianym

Umowę o pracę z młodocianym sporządza się na piśmie. Powinna ona spełniać te same wymogi co zwykła umowa na czas nieokreślony, a ponadto określać:

  1. rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
  2. czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
  3. sposób dokształcania teoretycznego,
  4. wysokość wynagrodzenia.

Przygotowanie zawodowe może mieć formę:

  • nauki zawodu, czyli zajęć praktycznych i dokształcania teoretycznego mających na celu  przygotowanie do pracy w charakterze robotnika wykwalifikowanego lub czeladnika,
  • przyuczenia do wykonywania określonej pracy, którego celem jest przygotowanie do pracy w charakterze  robotnika przyuczonego i które nie wymaga odbycia nauki zawodu.

W praktyce w zakładach gastronomicznych najczęściej realizowana jest nauka zawodu i tej formie przygotowania zawodowego będzie poświęcona  dalsza część artykułu.

Czas trwania i miejsce odbywania

Umowę o pracę w celu nauki zawodu zawiera się w terminach przyjęć kandydatów do szkół zasadniczych.

Uczeń rozpoczyna naukę w zasadniczej szkole zawodowej jako kucharz małej gastronomii w dniu 1 września 2011. Praktyczną naukę zawodu będzie odbywał w restauracji A. Umowę o pracę z właścicielem restauracji A  zawiera również od dnia 1 września 2011.

W innym terminie można zawrzeć umowę o pracę w przypadkach gdy młodociany dokształca się w innej placówce niż szkoła zasadnicza, np. w ośrodku kształcenia zawodowego.

Szkoły pozostawiają uczniom znalezienie sobie pracodawcy. Często zawarcie umowy o pracę w celu nauki zawodu jest warunkiem koniecznym aby uczeń mógł rozpocząć naukę w szkole. Dlatego uczniowie pytają pracodawców o możliwość zatrudnienia zaraz po zakończeniu nauki w gimnazjum. W znalezieniu pracy pomagają uczniom organizacje rzemieślnicze lub zawodowe, korzysta się też  z doświadczeń  i opinii starszych kolegów. Pracodawcy którzy są zainteresowani zatrudnieniem uczniów mogą również  umieszczać ogłoszenia w szkołach lub lokalnej prasie. Niezastąpiona bywa tzw. „poczta pantoflowa”, warto więc zadbać o pozytywną opinię na rynku.

Umowę co do zasady zawiera się na czas nieokreślony. Zatrudnienie młodocianego na czas określony jest możliwe tylko wtedy, gdy pracodawca zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę uczniów, niż to wynika z jego potrzeb. W takim przypadku umowa nie może być zawarta na czas krótszy niż przewidziany planem nauczania dla danego zawodu (24 lub 36 miesięcy). Wynika stąd zarazem, że przepisy nie limitują ilości uczniów odbywających naukę zawodu w tym samym czasie u jednego pracodawcy.

W praktyce pracodawcy często zatrudniają uczniów na czas określony, od dnia 01 września do 31 sierpnia roku następnego. Każdy przypadek należy oceniać indywidualnie, w innej sytuacji jest restauracja zatrudniająca 8 osób stałego personelu i 3 uczniów, w innej restauracja zatrudniająca 20 osób i 1 ucznia. W tym drugim przypadku trudno uzasadnić zawarcie umowy terminowej.

Zawieranie umów na czas określony nie oznacza, że uczniowi można wręczyć wypowiedzenie bez podawania przyczyny. Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:

  • niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
  • ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
  • reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
  • stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.

W razie konieczności wypowiedzenia umowy pracodawca ma obowiązek zawiadomić o tym przedstawiciela ustawowego ucznia (rodzice albo opiekunowie) oraz szkołę (jeśli jest rzemieślnikiem to również izbę rzemieślniczą) w celu umożliwienia młodocianemu kontynuowania nauki zawodu.

Oczywiście strony mogą w każdym czasie rozwiązać umowę na mocy porozumienia stron.

Miejscem odbywania przygotowania zawodowego jest siedziba pracodawcy albo miejsce, w którym prowadzi on działalność.

Sposób dokształcania teoretycznego

Obowiązkiem pracownika młodocianego jest dokształcanie się w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych (np. kursy doszkalające) do ukończenia 18 lat. Dlatego w umowie należy wpisać w jaki sposób obowiązek ten będzie realizowany, np. „poprzez naukę w Zasadniczej Szkole Zawodowej nr 10 w Warszawie”.

Przepisy dotyczące młodocianych stosuje się  również do uczniów, którzy ukończyli 18 lat a nie zakończyli jeszcze nauki!  

Wysokość wynagrodzenia

Młodocianemu pracownikowi za wykonaną pracę przysługuje wynagrodzenie. Wysokość tego wynagrodzenia jest uzależniona od czasu trwania nauki i wynosi:

  • w pierwszym roku nauki nie mniej niż 4%,
  • w drugim roku nauki nie mniej niż 5%,
  • w trzecim roku nauki nie mniej niż 6%
    przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, ogłaszanego przez prezesa GUS.
Przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w II kwartale 2011 roku wyniosło  3.366,11 zł. Wynagrodzenie ucznia nie może być niższe niż 134,64 zł w pierwszym roku, 168,31 zł w drugim roku i 201,97 zł w trzecim roku nauki.

Od wynagrodzenia ucznia należy odprowadzać wszystkie składki ubezpieczeniowe. Uczniowi przysługują takie same świadczenia jak innym pracownikom, czyli np. zasiłek chorobowy lub macierzyński.

Pracodawca, który zatrudnia uczniów w celu przygotowania zawodowego, może również starać się o refundację ich wynagrodzeń i składek ubezpieczeniowych. W wojewódzkich  urzędach pracy można uzyskać informację, jakie zawody w danym roku kalendarzowym podlegają refundacji. Wniosek o refundację składa się do wojewódzkiej komendy ochotniczego hufca pracy. Jeżeli zostanie rozpatrzony pozytywnie, komenda ohp zawiera z pracodawcą umowę o refundację. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronach internetowych wojewódzkich urzędów pracy oraz pod adresem  http://www.ohp.pl/.

Refundacja wynagrodzeń dotyczy tylko uczniów zatrudnionych na czas nieokreślony!

Kto może być instruktorem praktycznej nauki zawodu?

Praktyczna nauka zawodu trwa nie krócej niż 24 miesiące i nie dłużej niż 36 miesięcy (w zależności od cyklu nauki). Jej celem jest opanowanie przez młodocianych uczniów umiejętności zawodowych niezbędnych do podjęcia pracy w danym zawodzie. Pracodawca, który zatrudnia uczniów musi zapewnić im wykwalifikowaną i fachową opiekę pedagogiczną.

Zajęcia praktyczne prowadzą instruktorzy praktycznej nauki zawodu. Instruktorem może być sam pracodawca albo wyznaczony przez niego pracownik, pod warunkiem spełnienia określonych przepisami wymogów.

Instruktorem praktycznej nauki zawodu może być osoba posiadająca co najmniej tytuł mistrza w zawodzie, którego będzie nauczać i przygotowanie pedagogiczne wymagane od nauczycieli lub ukończony kurs pedagogiczny.

Instruktorem może być również osoba która nie ma  tytułu mistrza w zawodzie, ale posiada przygotowanie pedagogiczne lub ukończony kurs pedagogiczny oraz:

  1. świadectwo ukończenia technikum, technikum uzupełniającego lub szkoły równorzędnej albo świadectwo ukończenia szkoły policealnej lub dyplom ukończenia szkoły pomaturalnej lub policealnej i tytuł zawodowy w zawodzie, którego będą nauczać, oraz co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
  2. świadectwo ukończenia liceum zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będzie  nauczać, oraz co najmniej czteroletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego, lub
  3. świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego, liceum technicznego, liceum profilowanego, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego, technikum i technikum uzupełniającego, kształcących w innym zawodzie niż ten, którego będą nauczać, lub średniego studium zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będzie nauczać, oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego, lub
  4.  dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku (specjalności) odpowiednim dla zawodu, którego będzie nauczać, oraz co najmniejtrzyletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu dyplomu lub dyplom ukończenia studiów wyższych na innym kierunku (specjalności) oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będzie nauczać.

Aby uzyskać tytuł mistrza w zawodzie, należy zdać egzamin przed

  • państwową komisją egzaminacyjną powołaną przez kuratorium oświaty albo
  • komisją egzaminacyjną przed izbą rzemieślniczą.

Bliższe informacje można uzyskać w najbliższym kuratorium oświaty lub izbie rzemieślniczej, również na ich stronach internetowych np. http://www.izbarzem-mkp.com.pl/

Warto śledzić informacje na bieżąco, bo niektóre kursy przygotowujące do egzaminów są finansowane ze środków unijnych.

Kurs pedagogiczny uprawniający do nauczania to kurs, którego program został zatwierdzony przez kuratora oświaty i obejmował łącznie co najmniej 70 godzin zajęć z psychologii, pedagogiki i metodyki oraz 10 godzin praktyki metodycznej. Takie kursy są organizowane często przy uczelniach wyższych, szkołach policealnych,  w ośrodkach szkolenia i doskonalenia zawodowego. 

Przygotowanie pedagogiczne to nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin w powiązaniu z kierunkiem (specjalnością) kształcenia oraz pozytywnie ocenioną praktyką pedagogiczną — w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin; w przypadku nauczycieli praktycznej nauki zawodu niezbędny wymiar zajęć z zakresu przygotowania pedagogicznego wynosi nie mniej niż 150 godzin.

Przygotowanie pedagogiczne jest konieczne dla wykonywania zawodu nauczyciela, w przypadku instruktora praktycznej nauki zawodu korzystniej jest ukończyć kurs pedagogiczny (krócej trwa i więcej ośrodków go realizuje). Natomiast osoba, która ukończyła studia wyższe o jakiejkolwiek specjalności nauczycielskiej, przeważnie posiada przygotowanie pedagogiczne.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami od 01.01.2011 r. instruktor praktycznej nauki zawodu nie musi mieć matury.  Wymagane jest wykształcenie średnie potwierdzone świadectwem ukończenia szkoły (wcześniej - świadectwem dojrzałości).

W ramach praktycznej nauki zawodu pracodawca może zlecić młodocianemu wykonywanie tylko takich prac, które są objęte programem nauczania danego zawodu.

Zakończenie nauki

Nauka zawodu kończy się egzaminem (teoretycznym i praktycznym). Uczniowie, którzy kształcą się w szkołach zawodowych i są zatrudnieni u pracodawcy nie będącego rzemieślnikiem przystępują do egzaminu przed państwową komisją egzaminacyjną, bezpośrednio po uzyskaniu świadectwa ukończenia szkoły. Po zdaniu egzaminu absolwenci szkół zawodowych otrzymują tytuł zawodowy robotnika wykwalifikowanego.  W przypadku uczniów zatrudnionych u pracodawców będących rzemieślnikami egzamin kwalifikacyjny na tytuł czeladnika odbywa się przed komisją egzaminacyjną izby rzemieślniczej. Tytuły czeladnika i robotnika wykwalifikowanego są tytułami równorzędnymi.

Jeżeli uczeń zatrudniony był na czas nieokreślony, po zakończeniu nauki umowa trwa nadal, przekształca się w „zwykłą” umowę o pracę na czas niekreślony, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Pracodawca musi tylko pamiętać o zmianie warunków zatrudnienia w zakresie stanowiska (już nie np. „uczeń – kucharz” tylko „kucharz”)  i  wynagrodzenia (nie niższe niż obowiązujące minimalne wynagrodzenie). Pracownika obowiązują już powszechne regulacje w zakresie czasu pracy, urlopów i innych zwolnień od pracy.  Pracodawca może wypowiedzieć  umowę na zasadach ogólnych, podając faktyczną i konkretną przyczynę.

W przypadku umowy na czas określony pracodawca również może zatrudnić byłego ucznia jako pełnoprawnego pracownika. Natomiast jeśli nie ma takiego zamiaru, umowa rozwiąże się z upływem czasu na jaki ją zawarto i pracownikowi należy wydać świadectwo pracy.

O prawach i obowiązkach młodocianych pracowników oraz o praktykach zawodowych odbywanych przez uczniów technikum przeczytasz w artykule „Młodociany w firmie. Część 2”

Akty prawne:

  • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. 1998 r. Nr 21 poz. 94 z późn. Zm.), przepisy działu dziewiątego,
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 244, poz. 1626),
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 maja 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (DZ.U. Nr 114 , poz.1195),
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U nr 60, poz. 278 z późn. zm.),
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. nr 200, poz. 2047 z późn. zm.),
  • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 kwietnia 2007 roku w sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom (Dz. U. nr 77, poz. 518 z późn. zm.).

• Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego można zawrzeć z osobą, która ma skończone 16 lat i zakończyła naukę w gimnazjum.
• Umowę zawiera się na czas nieokreślony, a jeśli nie jest to możliwe to na czas nie krótszy niż obowiązujący w danym zawodzie okres nauki.
• Młodociany pracownik ma obowiązek dokształcania teoretycznego, a pracodawca jest obowiązany mu to umożliwić.
• Praktyczna nauka zawodu odbywa się pod opieką instruktora, którym może być pracownik o określonych przepisami kwalifikacjach.
• Pracodawca może starać się o refundację wynagrodzenia pracownika młodocianego.
• Po zakończeniu nauki uczeń zatrudniony na czas nieokreślony staje się „zwykłym” pracownikiem.

Stan prawny na dzień 08 listopada 2011
 

Portal gastronomiczny GastroWiedza.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.

Słowa kluczowe
pracownik młodociany zatrudnienie w gastronomii