Etat, zlecenie, dzieło w gastronomii cz.3

31.12.2011

Po przeczytaniu tego artykułu będziesz wiedział:

Kiedy od umowy o dzieło należy odprowadzać składki ZUS,
Jakie warunki musi spełnić umowa zlecenia aby nie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń,
Czy umowa zlecenia z uczniem/studentem jest zawsze zwolniona ze składek,
Kiedy można stosować 50 % koszty uzyskania przychodu.

W tej części przybliżymy ogólne zasady obowiązkowych ubezpieczeń przy umowach cywilnoprawnych. Potoczne przekonanie, że „na zleceniu nie trzeba płacić ZUS” nie zawsze znajduje potwierdzenie w przepisach prawa. Tacy zleceniobiorcy jak np. „wieczny student” zaczynający po trzydziestce kolejny kierunek studiów albo emeryt zatrudniony np. jako konserwator lub pracownik ochrony nie korzystają z ulg w składkach ZUS. Problematyczne bywają również koszty uzyskania przychodu. Możliwość zastosowania stawki 50%, przypisywana przeważnie do umowy o dzieło, jest możliwa również przy umowie zlecenia, przy spełnieniu wymaganych prawem warunków.

Umowy cywilnoprawne a składki ZUS

Umowa o dzieło jest bardzo korzystna dla pracodawcy z powodu zwolnienia z obowiązku opłacania składek ZUS. Co do zasady, umowa o dzieło zawarta z innym podmiotem niż własny pracodawca, nie podlega składkom na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Natomiast jeżeli pracodawca zawiera umowę o dzieło ze swoim pracownikiem zatrudnionym również na umowę o pracę, wtedy należy odprowadzić wszystkie należne składki.

W przypadku umowy zlecenia sytuacja jest bardziej skomplikowana. Generalnie zleceniobiorcy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu:

Emerytalnemu,
Rentowemu,
Wypadkowemu,
Zdrowotnemu

oraz dobrowolnemu ubezpieczeniuchorobowemu (na wniosek zleceniobiorcy).

Od tej zasady są jednak liczne wyjątki, z których najważniejsze przedstawimy.

Umowa zlecenie z uczniem/studentem

Umowy zlecenia zawarte z osobami uczącymi się, do dnia ukończenia przez nich 26 roku życia, nie podlegają składkom ZUS.

Pod pojęciem osób uczących się należy rozumieć:

uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych i szkół ponadpodstawowych,
studentów szkół wyższych, państwowych i niepaństwowych, studiujących w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym i eksternistycznym.

Za ucznia do dnia 31 sierpnia każdego roku uważa się osobę, która:

kontynuuje naukę w tej samej szkole,
skończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września,
ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki.

Uczniem dla celów ubezpieczeniowych jest również do dnia 30 września absolwent szkoły średniej, który przedstawi zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe.

Studentem jest osoba kształcąca się na studiach licencjackich, inżynierskich lub magisterskich(nie dotyczy studiów doktoranckich oraz podyplomowych!).

Okres trwania studiów liczy się:

od daty immatrykulacji (zaliczenia w poczet studentów) i złożenia ślubowania
do daty ukończenia studiów (złożenie egzaminu dyplomowego) lub skreślenia z listy studentów.

Zatrudniając ucznia lub studenta na umowę zlecenie, żądaj od niego okazania na początku każdego semestru ważnej legitymacji uczniowskiej/studenckiej. Z chwilą utraty przez zleceniobiorcę statusu osoby uczącej się, należy odprowadzać wszystkie składki ZUS od zawartej umowy.

Należy również zwracać uwagę na wiek zleceniobiorcy – z dniem ukończenia 26 roku życia powstaje obowiązek zapłaty składek, nawet jeśli zleceniobiorca jeszcze studiuje.

Zwolnienie z obowiązku zapłaty składek ZUS przez uczniów lub studentów zleceniobiorców oznacza również, że nie mogą oni przystąpić do ubezpieczeń dobrowolnie. Natomiast z reguły są oni zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego przez swoich rodziców albo uczelnię i mogą korzystać z bezpłatnej opieki zdrowotnej.

Brak możliwości opłacania składki wypadkowej powoduje, że niestety w razie wypadku przy pracy studentowi – zleceniobiorcy nie przysługuje odszkodowanie z tytułu wypadku.

Umowa zlecenie z emerytem lub rencistą

Jeżeli pracodawca zawiera umowę zlecenia z osobą mającą ustalone prawo do emerytury lub renty, należy rozważyć, czy emeryt/rencista ma jeszcze inne zatrudnienie lub zawarta inną umowę. Obowiązek odprowadzania składek jest odmiennie uregulowany w różnych przypadkach:

Czy emeryt / rencista pracuje lub ma inną umowę?	Składki ubezpieczeniowe – czy istnieje obowiązek zapłaty?
Emeryt / rencista nie jest nigdzie zatrudniony na umowę o pracę, ma tylko 1 umowę zlecenie	Z tytułu umowy zlecenia: ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe, zdrowotne – obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe – dobrowolne.
Emeryt / rencista ma umowę zlecenie i jest jeszcze zatrudniony u innego pracodawcy na umowę o pracę	Z tytułu umowy u pracę - obowiązkowe wszystkie składki. Z tytułu umowy zlecenia: ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe – dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne – obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe – nie podlega.
Emeryt / rencista jest zatrudniony u tego samego pracodawcy na umowę o pracę oraz umowę zlecenie	Z tytułu umowy u pracę wszystkie składki obowiązkowe. Z tytułu umowy zlecenia wszystkie składki obowiązkowe.
Emeryt / rencista zawarł kilka umów zlecenia z różnymi pracodawcami	Ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe – obowiązkowe z tytułu wykonywaniajednej (wybranej) umowy. Pozostałe umowy zwolnione z tych składek. Ubezpieczenie zdrowotne – obowiązkowe od każdej umowy, Ubezpieczenie chorobowe – dobrowolne od każdej umowy.

Umowa zlecenie z pracownikiem

Jeżeli pracodawca zawiera umowę zlecenia z „własnym” pracownikiem (osobą, którą zatrudnia również na umowę o pracę), wszystkie składki ubezpieczeniowe są obowiązkowe. Bez znaczenia jest w tym przypadku fakt, że zleceniobiorca nie ukończył 26 lat i się uczy.

Kierownik restauracji zawarł z kelnerem umowę zlecenia na roznoszenie ulotek. Kelner ma 23 lata i jest studentem studiów zaocznych. Ponieważ ma zawartą z pracodawcą również umowę o pracę (jako kelner),od umowy zlecenia na roznoszenie ulotek pracodawca musi odprowadzić wszystkie składki.

W przypadku zawarcia umowy zlecenia z „obcym” pracownikiem (zatrudnionym na umowę o pracę u innego pracodawcy) istotny jest dochód, jaki zleceniobiorca osiąga ze stosunku pracy.

Jeżeli dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (w przeliczeniu na pełny miesiąc) jest niższy niż aktualnie obowiązujące najniższe wynagrodzenie (obecnie 1386 zł, od 01.01.2012 – 1500 zł) – wszystkie składki ubezpieczeniowe są obowiązkowe.

Jeżeli natomiast ten dochód przekracza wartość najniższego wynagrodzenia, obowiązkowa jest tylko składka zdrowotna.

Koszty uzyskania przychodu w umowach cywilnoprawnych 20% czy 50%?

W przypadku umów cywilnoprawnych inaczej rozlicza się koszty uzyskania przychodu, co wpływa na wysokość wynagrodzenia netto. Zamiast ryczałtowych kosztów określonych kwotowo (jak w przypadku umowy o pracę) stosuje się koszty w wysokości 20 % oraz 50 % przychodu. Istnieje obiegowy pogląd, że przy umowie zlecenia koszty zawsze wynoszą 20% , a przy umowie o dzieło – zawsze 50%. Jest to błędne rozumowanie. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych standardowa stawka stosowana zarówno przy umowie zlecenia jak i o dzieło wynosi 20%.

Rozliczenie kosztów w wysokości 50% nie jest uzależnione od rodzaju zawartej umowy i jej charakteru prawnego. Związane jest natomiast ściśle z prawami autorskimi. Stawka 50% przysługuje twórcom z tytułu korzystania przez nich z praw autorskich lub rozporządzania tymi prawami (przenoszenia na inne podmioty). Aby można było zastosować 50 % koszty, muszą wystąpić następujące elementy:

powstanie utworu ( nie dzieła!)
odpłatne rozporządzenie prawami autorskimi (odpłatna licencja na korzystanie z utworu lub przeniesienie praw autorskich) do tego utworu.

Utworem, w rozumieniu ustawy o prawach autorskich jest dobro niematerialneokreślone jako„każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Najbardziej typowe przykłady to utwory literackie, naukowe, plastyczne, fotograficzne, muzyczne, sceniczne, programy komputerowe czy wzornictwo przemysłowe. Niematerialny charakter sprawia, że nie będzie utworem dzieło w postaci zbudowanej półki, upieczonego tortu, uszytego obrusu. Można pokusić się o twierdzenie, że nie każde dzieło jest utworem, ale prawie każdy utwór to dzieło. Dla organów podatkowych badających słuszność zastosowania stawki 50 % nie będzie istotna nazwa umowy – zlecenie czy dzieło – tylko jej przedmiot. Jeżeli zatem zawarto umowę cywilnoprawną, której przedmiotem jest wykonanie utworu i przewiduje ona rozporządzenie prawami autorskimi, można zastosować 50% koszty.

Jeżeli osoba będąca zleceniobiorcą lub wykonawcą dzieła udowodni, że w związku z wykonywaną działalnością poniosła większe niż ryczałtowe koszty, może w zeznaniu podatkowym uwzględnić faktycznie poniesione wydatki. Na żądanie organu podatkowego musi jednak przedstawić stosowne dokumenty np., rachunki, faktury.

Rozliczenia umów cywilnoprawnych mogą sprawiać problemy nawet fachowcom. W razie wątpliwości warto zasięgnąć opinii w ZUS, US lub samemu szukać odpowiedzi w następujących aktach prawnych:

ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz.1027 ze zm.),
ustawa z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 1994 r. nr24, poz. 83ze zm.)
ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 1991 r. nr 80, poz.350 ze zm.).

Porównanie kosztów związanych z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę, zlecenia i o dzieło oraz pensji brutto - netto znajdziesz w artykule „Etat, zlecenie, dzieło. Część 4”.

• Umowa cywilnoprawna zawarta z „własnym” pracownikiem zawsze podlega obowiązkowym składkom ZUS,
• Umowa o dzieło z „obcym” pracownikiem jest całkowicie zwolniona ze składek ubezpieczeniowych,
• W przypadku umowy zlecenia najkorzystniej jest zatrudniać osoby uczące się do 26 roku życia,
• Koszty uzyskania przychodu w przypadku zlecenia i dzieła standardowo wynoszą 20%,
• Stawka 50% kosztów uzyskania przychodu jest możliwa tylko przy umowach cywilnoprawnych związanych z przeniesieniem praw autorskich.

Stan prawny na dzień 9 października 2011

Portal gastronomiczny GastroWiedza.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione.

Słowa kluczowe

umowa zlecenia umowa o dzieło